Prolaktin hormonu yüksekliği, hiperprolaktinemi, galaktore ve süt hormonu yüksekliği tedavisi nedir..
 

Prolaktin Hormonu Nedir?

Ø      Prolaktin (prolactin)  insanlarda beyinin arka kısmında  hipofiz adı verilen bir bölgeden salgılanan bir hormondur. Kandaki normal değer aralığı 10-25 ng/ml'dir. Prolaktin hormonu nun asıl görevi süt üretilmesidir. Prolaktinin salınımı  dopamin adı verilen bir başka  beyinden , hipotalamus bölgesinden salınan hormon  dengeler. Dopamin eksikliğinde tabii ki  prolaktin salgısı artar.

Ø      Prolaktin hormonu salgısı arttığı zaman gereksiz süt salınımına (buna galaktore denmektedir) ve adet düzensizliğine sebep olur. Bazen klinik olarak şikayetler  olsa bile kan testlerinde hormon düzeyleri normal  çıkmaktadır, bunun nedeni laboratuvar yöntemleri ile ölçülemeyen prolaktin alt türlerinin olmasıdır ve bunların  da laboratuvarda tespit edilememesidir.

Ø      Prolaktin fazlalığı kadınların önemli bir kısmında  adet gecikmeleri , adet düznesiliği ve memelerden süt gelmesi durumu görülür. Galaktore olarak ismlendirilen bu memelerden süt gelmesi durumunda kadınların  bir kısmında adetler normal olabilir ve adet düzensizliği şikayeti olmayabilir. Erkekte prolaktin hormonu yüksekliği ise ayrı bir konu olup endokrinoloji uzmanlarınca değerlendirilmesi gereklidir

Ø      Prolaktin düzeyi ile verdiği belirtiler, klinik bulgular çoğu zaman birbiri ile uyumlu olmazlar yani prolaktin düzeyi çok yüksek olmasına rağmen kadında hiç bir bulgu veya önemli bir şikayet olmayabilir veya tam aksine çok az bir prolaktin yükselmesi ile çok sayıda şikayet ortaya çıkabilir.

 Prolaktin hormonu  (Süt hormonu) yüksekliğine yol açan durumlar nelerdir?

*    Prolaktin hormonunun lohusalıkta emzirme dönemi dışında neden arttığına dair kesin birbilgi yoktur ve artışın sebebi genellikle tam olarak tespit edilemez.

*    Prolaktin hormonu yükselmesine bazen göğüs bölgesine rastlayan şiddetli darbeler, meme ameliyatları,   stres, meme uçlarının sürekli olarak uyarılması, bazı karaciğer hastalıkları ve böbrek hastalıkları  neden olabilmektedir.

*    Depresyon, anksiyete ve psikiyatri ilaçlarının büyük kısmı, hipertansiyon tedavisinde kullanılan bazı antihipertansif ilaçlar, östrojen hormonu  yan etki olarak prolaktin yükselmesine sebep olmaktadırlar. Özellikle bazı antidepresan ve antipsikotik ilaçların prolaktin seviyesini aşırı yükselttikleri bilinmektedir.

*     Sistemik hormonlar ve özellikle  guatr-tiroid bezinden salgılanan hormonların yetersiz olması  da prolactin hormonunun yükselmesine neden olabilmektedir. 

*    Hipofiz  adenomu, hipofiz bezinden aşırı prolaktin salgılanmasını sağlayan bir çeşit iyi huylu kistik yapı olup bu bölgenin hipertrofisidir ve çok nadiren görme sinirine bası yaparak görme ile ilgili sorunlara neden olabilir. Tanı  "Hipofiz MR" ı ile konmaktadır, eskiden "sella grafisi" yapılmakta idi, günümüzde sella grafisi kullanılmamaktadır. Büyüklüğü 10 mm'den az olan kistik yapılara  mikroadenom, daha büyük olanlara ise makroadenom adı verilir ve makrodenom varlığında  beyin cerrahisi  tarafından ameliyat yapılması gerekebilmektedir.

Prolaktin hormonu yükselmesi, hiperprolaktinemi beliritleri nelerdir?

Ø      Hiperprolaktinemi  sonucu olarak memelerden kendiliğinden süt gelmesi (galaktore olarak isimlendirilmektedir) ve adet düzensizliği sıklıkla gözlenir. Ara kanamalar, lekelenme tarzı kanamalar, spotting kanama ,sık adet görme, adet kanının renginin koyulaşması , adet kanamasının azalmasına neden olabilir. Adet düzensizliğinin en muhtemel nedeni ise anovulasyon olarak isimlendirilen durum yani  yumurtlamanın olmamasıdır. Hiperprolaktinemi de önemli bir oranda "amenore" yani hiç adet  görememe de söz konusudur.

Ø      Yumurtlamanın olmaması  veya kalitesiz yumurtlama zor gebe kalma veya kısırlık sebei olmaktadır. Gebe kalamama nedeniyle başvuran kadınlarda önemli oranda prolaktin hormonu yüksekliği saptanmıştır.

Ø      Hiperprolaktinemi bir hipofiz adenomuma bağlı olduğunda ek olarak baş ağrıları (özellikle başın arka kısmından kaynaklanan ve gözlere doğru yayılan ağrılar) ve görme bozuklukları ortaya çıkabilmektedir.
 

Prolaktin seviyesi ölçümü nasıl yapılmalıdır?

*         Prolaktin hormon testi sabah saat 09:00-10:00 arasında yapılmalı,

*         Hormon testinden önce özellikle birkaç gün süreyle cinsel ilişkide bulunmamalı, (bir önceki 24 saat cinsel ilişki olmamalı)

*        Prolaktin testi st öncesi birkaç gün meme uyarımından ve özellikle meme ucu uyarımından  kaçınılmalı, kan mutlaka sabah aç karna kan alınmalı,

*         Uykusuz olunmamaya özen gösterilmelidir

Prolaktin hormonu yüksekliğ tedavisi nasıl yapılır?

·         Hiperprolaktinemide şikayet ve bulgulara göre tedavi seçeneği vardır, eğer tek sorun galaktore ise genelde tedavi gerektirmez. Galaktore ile birlikte prolaktin de yüksek bulunur ise seviyesi önemlidir. Prolaktin hormonu seviyesine göre tedavi planlanır (parlodel, dostinex gibi..) Eğer değer 100 ng/ml'den yüksek bulunur ise hipofizde sorun olabileceğinden  ileri tetkik gerekir. Mikroadenom bulunur ise yine tek başına ilaç tedavisi ve takip önerilir. Gerekirse nöroşirurji (beyin cerrahisi) konsültasyonu istenir.

·        Hiperprolaktinemi ile birlikte  tiroid beziyle ilgili hormonal bir sorun veya guatr saptandığında tedavi bu bölgeye yönlendirilir.

·         Prolaktin hormonunun yükselmesine neden olabilecek dış etkenler  ve ilaçlar  (antideprsanlar gibi) saptanır ve giderilmeye çalışılır.

·         Kısırlık şikayeti veya zor gebe kalma şikayeti  ile başvuran kadınlarda prolaktini düzenleyen ve gebe kalmaya yardımcı ilaçlar birlikte kullanılır.

·         Hipofiz adenomu varlığında ise bu adenomların büyük kısmı prolaktin hormonunu düşürücü ilaçlarla,(parlodel, dostinex gibi.)  tedavi edilebilir niteliktedir. Şiddetli belirtilere neden olan (şiddetli baş ağrısı, görme alanının çok daralmış olması) veya hızlı büyüme eğilimi gösteren adenomlarda  beyin ameliyatı gerekebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

• Prolaktin yüksekliği şikayetleri gerekli ilaçla giderildikten sonra belirli aralıklarla düzenli olarak ölçümlerine devam edilir. Adenom varlığında yine belli aralıklarla Beyin MR görüntüleme yöntemleri ve görme alanı muayeneleri ve tabii ki prolaktin hormonu  seri ölçümleri tekrarlanmalıdır.